هیچ گوهری به‌اندازه تورمالین در طبیعت به‌رنگ‌های گوناگون دیده نشده است. درگذشته‌های دور این کانی در مدیترانه شناخته‌شده بود. هلندی‌ها این کانی را از سریلانکا به اروپا آوردند و آن را همانند گویش محلی سیلانی‌ها تورامالی به معنای سنگی بارنگ‌های مختلف نامیدند. ترکیب شیمیایی تورمالین کمپلکسی از بور و سیلیکات شامل عناصر: سدیم، آلومینیم، کلسیم، لیتیم، بور، آهن، فلور و پتاسیم است که با توجه به کاتیون‌های چیره مختلف رنگ‌های گوناگونی دارد که هرکدام اسامی مجزایی دارند.
تورمالین قهوه‌ای‌رنگ منیزیم بیشتری دارد. البائیت به تورمالین لیتیم‌دار چندرنگی می‌گویند که در جزیره البای ایتالیا یافت میشود.
روبلیت به تورمالینهای قرمز گفته میشود و اندیکولیت رنگ آبی تیره دارد و برای اینکه رنگ روشن‌تری پیدا کند آن را حرارت می‌دهند.
به‌این‌ترتیب همچنین تورمالینهای رنگ های دیگر مثل سیاه رنگ و غیرشفاف ها را نیز نامگزاری کرده اند. آن دسته ازتورمالین هایی که رنگ های زیادی در یک دانه نشان می دهند، تحت نام تورمالینهای چندرنگی بیان میشود.
خصوصیات فیزیکی تورمالین
همان‌طور که گفته شد تورمالین به لحاظ رنگی تنوع زیادی دارد و گاهی ممکن است بیش از 12 رنگ جداگانه را در یک سنگ ببینیم.
گستره رنگی شامل بی‌رنگ، صورتی، قرمز، زرد، قهوه‌ای، سبز، آبی، بنفش، سیاه است.
سیستم بلورین تری‌گونال دارد و اغلب به‌صورت چندین بلور منشوری شکل درهم ادغام‌شده دیده می‌شوند. شکل تورمالین بیشتر بلوارهای دراز و سوزن مانند و گاهی به‌صورت ادخال در دیگر کانی‌ها هستند. سختی موس 7.5 دارند و گاهی ممکن است ویژگی چشم‌گربه را نشان دهند.
برخی بلورها دورنگ قرمز و سبز در کنار هم نشان می‌دهند که به تورمالینهای هندوانه‌ای مشهورند و طرفداران زیادی دارند.
تاریخچه و خاستگاه تورمالین
این گوهرسنگ ابتدا در برزیل پیدا شد. گرچه این سنگ تاریخچه مختصر دارد اما پس از کشف به‌وفور در صنایع پزشکی و دارویی و ابزار نوری مورداستفاده قرارگرفته است. برخی از این گوهرسنگ‌ها برای ساختن صافی‌های ظریف پلاریزان استفاده می‌شوند. از ویژگی‌های الکتریکی تورمالین این است که هنگام مالش یا فشار بار الکتریکی قوی ایجاد می‌کند. از این ویژگی برای ساخت لوازم آشکارکننده لرزه‌نگاری استفاده می‌کنند.
تورمالین در بسیاری از کشورهای جهان تولید میشود. بلورهای بزرگ در برزیل، ماینه و کالیفرنیا آمریکا و نیز در ماداگاسکار پیداشده‌اند.
امروزه کشورهای زیادی در آفریقا دارای تورمالینهای مرغوب هستند. همچنین، این گوهرسنگ در چندین کشور واقع در آسیا، اروپا و استرالیا یافت شده‌اند.
به‌طورکلی سرچشمه‌های اساسی این کانی در سنگ‌های پگماتیتی گرانیتی دانه‌درشت و مواد تخریبی حاصل از آن‌ها است. همچنین به شکل کانی فرعی در سنگ‌های آذرین و دگرگونی یافت می‌شوند.
در ایران نمونه‌هایی از تورمالین سیاه‌رنگ یا شورل در چندین منطقه یافت شده است؛ اما تورمالینهای رنگی که ارزش گوهری داشته باشد نشانه‌ای یافت نشده است.
تشخیص تورمالین‌ها
از رفتار حرارتی تورمالین‌ها برای روشن نمودن و بهبود رنگ آن‌ها استفاده میشود. تورمالین‌ها به‌طور مصنوعی در مقادیر کم و آن‌هم برای کاربردهای علمی و یا در صنایع الکتریکی پیشرفته ساخته می‌شوند و تشخیص آن از نمونه طبیعی آن توسط گوهرشناسان باتجربه امکان‌پذیر است.
سنگ‌های قیمتی زیادی هستند که ممکن است با تورمالین اشتباه شوند. گوهرهای بدلی، فرآورده‌های مرکب و بدل‌های شیشه‌ای همه موادی هستند که شبیه تورمالین‌ها می‌باشند.